Yeşil Mutabakat, Avrupa Birliği'nin (AB) iklim değişikliğiyle mücadele ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerini gerçekleştirmek için oluşturduğu bir stratejiler bütünüdür. 2019 yılında açıklanan bu mutabakat, AB'nin 2030 yılına kadar karbon salınımlarını %55 oranında azaltma ve 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefini içerir.
Yeşil Mutabakat, AB'nin enerji, ulaşım, sanayi, inşaat, tarım ve ormancılık gibi sektörlerinde köklü değişikliklere yol açacak bir plandır. Bu planın başarılı bir şekilde uygulanması, AB'nin iklim değişikliğiyle mücadelede küresel lider rolünü sürdürmesini ve sürdürülebilir bir ekonomiye geçişini sağlayacaktır.
Yeşil Mutabakat'ın temel hedefleri şunlardır:
İklim değişikliğiyle mücadele ve net sıfır emisyona ulaşma
- Net Sıfır Emisyon Hedefi: 2050'ye kadar AB'nin karbon salınımını sıfıra indirme taahhüdü.
- İklim Yasaları: 2030'a kadar sera gazı salınımını %55 azaltma hedefi.
- Enerji Dönüşümü: Yenilenebilir enerjiye geçişin teşvik edilmesi ve enerji verimliliğinin artırılması.
Sürdürülebilir bir ekonomiye geçiş
- Yeşil Sanayi: Sürdürülebilirlik odaklı üretim modelleri, döngüsel ekonomiye geçiş.
- Dijitalleşme: Dijital teknolojilerin sürdürülebilirlikle entegrasyonu.
Kaynakların daha verimli kullanılması
- Doğal Kaynakların Korunması: Ormanların korunması, su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı.
- Biyo-Çeşitliliğin Korunması: Tarım ve doğal yaşam alanlarının korunması.
Tarım ve Gıda Sürdürülebilirliği:
- Sürdürülebilir Tarım: Daha az kimyasal kullanımı, daha sürdürülebilir tarım uygulamaları.
- Gıda Kaynaklarının Sürdürülebilirliği: Daha az atık, daha sürdürülebilir gıda sistemleri.
Yeşil Mutabakat'ın uygulanması için AB, çeşitli politikalar ve düzenlemeler üzerinde çalışmaktadır. Bu politikalar ve düzenlemeler arasında şunlar yer almaktadır:
- Yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım
- Enerji verimliliği standartlarının yükseltilmesi
- Elektrikli araçlara geçiş teşvik edilmesi
- Sürdürülebilir üretim ve tüketim modellerinin desteklenmesi
- İklim değişikliğinin etkilerine karşı uyum sağlama
Yeşil Mutabakat, sadece AB için değil, dünya için de önemli bir adımdır. AB'nin bu alandaki liderliği, diğer ülkeleri de iklim değişikliğiyle mücadele ve sürdürülebilir kalkınma konusunda harekete geçmeye teşvik edecektir.
Bu mutabakat, AB'nin sürdürülebilir bir gelecek için hem iç politikalarını hem de uluslararası ilişkilerini yeniden şekillendirmesini amaçlayarak geniş bir dönüşümü hedefler. Bu planın uygulanması AB'nin çeşitli sektörlerde ve üye ülkelerde dönüşümü desteklemek, ekonomik kalkınmayı sürdürülebilirlikle dengelemek ve küresel ölçekte sürdürülebilirlik için bir örnek oluşturmak üzere tasarlanmıştır.
AB'nin iklim, enerji, arazi kullanımı, ulaşım ve vergilendirme politikalarının 2030 yılına kadar 1990’daki seviyesine kıyasla %55 emisyon azaltımı sağlanacak şekilde gözden geçirilmesi için “Fit for 55 (55’e Uyum)” mevzuat değişikliği paketi Avrupa Komisyonu’nca 14 Temmuz 2021’de yayımlanmıştır.
Paketin uluslararası ticareti etkileyecek en önemli unsurlarından birisi, dünyada ilk kez uygulamaya konulacak olan Sınırda Karbon Düzenlemesidir (SKDM/CBAM).
1 Ekim 2023 itibariyle yürürlüğe girmesi beklenen düzenlemeye ilk etapta demir-çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen ürünleri dahil olacaktır. 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren başlayacak asıl uygulama döneminde ise ithal ürünlere gömülü emisyonlar için, AB’de yetkilendirilmiş ithalatçılar tarafından AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)’ndeki haftalık karbon fiyatları dikkate alınarak karbon ücreti ödenmeye başlanacak, çimento ve gübre sektörlerinde dolaylı emisyonlar da ücretlendirmeye tabi olacaktır.
Yeşil Mutabakatın ana unsurlarından bir diğeri ise ilgili tüm ürün mevzuatına etki edecek olan döngüsel ekonomidir. Bu ana tema altında, 10 Mart 2020 tarihinde AB Yeni Sanayi Stratejisi, 11 Mart 2020 tarihinde ise Döngüsel Ekonomi Eylem Planı açıklanmıştır.
Gümrük Birliği kapsamında ülkemizce uyum sağlanan ürün mevzuatında önemli değişiklikler getirecek olan ve 30 Mart 2022 tarihinde açıklanan Sürdürülebilir Ürün İnisiyatifi ile gıda, yem ve medikal ürünler haricinde tüm ürün grupları için sürdürülebilirliğin bir norm olarak belirlenmesi amaçlanmıştır.
Bu çerçevede açıklanan Yeni Eko-Tasarım Tüzüğü Taslağı ile ürünlerin daha dayanıklı, tamir edilebilir, karbon emisyonu düşük, zararlı kimyasallardan ari, geri dönüştürülebilir olmasına yönelik AB düzeyinde ortak kurallar belirlenmesi, bu doğrultuda ürünlerin AB piyasasına arzı için karşılaması gereken standartların sürdürülebilirlik ekseninde şekillendirilmesi, ürüne ilişkin söz konusu bilgilerin tüketici, piyasa gözetimi otoriteleri, geri dönüşüm sektörünce kolayca ulaşılabilir olmasını sağlamak üzere ürüne eşlik edecek “dijital ürün pasaportları” geliştirilmesi, zorunlu yeşil kamu alımları kriterleri getirilmesi amaçlanmıştır.
AB tarafından 1 Şubat 2023 tarihinde açıklanan Yeşil Mutabakat Sanayi Planı ile de sanayi sektörünün yeşil dönüşümü ve rekabet edebilirliğini ve ekonominin dönüşümüne yönelik yatırımları sağlamak için bir politika çerçevesi çizilmiş olup, Planın, Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB Sanayi Stratejisi ve özellikle Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında sanayiyi dönüştürmeye yönelik sürdürülen çabaları tamamlaması öngörülmektedir.
Öte yandan, AB tarafından açıklanan Atık Sevkiyatı Tüzüğü Taslağı ile ,AB bir taraftan üçüncü ülkelere kontrolsüz atık ihracatını kontrol altına almayı hedeflediğini açıklarken, diğer yandan AB içindeki mevcut atıkların bir kaynak olarak ekonomiye kazandırılması ve döngüsel ekonomi hedeflerinin desteklenmesinin amaçlandığı görülmektedir.
AB tarafından önümüzdeki dönemde açıklanacak mevzuat taslakları ile açıklanan taslakların son durumlarına ilişkin bilginin Döngüsel Ekonomi Eylem Planı sayfasından takibi mümkündür.